Barak Halayları Göçün Destanını Anlatır

Bu halaylara sadece oyun demek haksızlık olur bence. Tüm amatör imkânlara rağmen bir geçmiş canlandırılıyor, sahneleniyor resmen. Hem de kuru toprak zeminde ve mesleklerinin ehli, doğuştan zanaatkârların çaldıkları usta ezgilerle. Halay başı, yalnızca sekip durmuyor elinde mendil ortada, temsili olarak kâh turna gibi süzülerek, kâh yağız atlar gibi koşarak, kâh deve kervanları gibi ağır aksak veya yürür adım, kâh keklik gibi sekerek, kâh göç katarları gibi konarak ve kâh göçebe obalar gibi yurdundan kalkarak neredeyse tüm hareketleriyle Dedemoğlu'nun şu aşağıdaki dizelerini, yani büyük Barak göçünü anlatıyor sanki,

"Çıktık Horasan’dan eyledik sökün
Düşürdüler bizi tozlu yollara
Omuzda parlıyor uzun şilfeler
Aşırdılar bizi karlı dağlara

Kâh konduk kâh göçtük yollardan
Bilip bilmediğimiz garip illerden
Kerbalâ yolundan şu düz çöllerden
Düşürdüler bizi gurbet ellere

Bölük bölük oldu yüklendi göçler
Atlandı ihtiyarlar yayandı gençler
Başımıza geldi gördüğüm düşler
Bizden sonra bir nam kalsın dillere

Oradan yükledik geldik Culab'a
Seksen dört bin erdir gelmez hesaba
Deve koyun çoktur insan kalaba
Susuz hayvan inileşir göllere

Dedemoğlu der ki aşkın bağından
Aşırdılar bizi Yozgat dağından
Anadolu Sivas şehri sağından
Düşürdüler bizi şu düz çöllere”

Elbette her şeye rağmen coşkusu bitmez Barak'ın...

Ayrıca 'Ahmediye' denilen turuncu renkli başörtüsü Barak'ın simgelerindendir...

Ancak geniş harman yerlerine sığar Barak'ın uzun halayları ve zengin oyunları...

Barak Türkülerinin Tarihi Arka Planı

Anadolu Türkülerinin hemen hepsinde olduğu gibi, mecaz (metafor, temsili benzetme) Barak Türküleri'nde de bolca kullanılır. Her ne kadar Barak'ın büyük lideri Feriz Bey'in çok sevdiğinden ve avcılığından bahsedilse de, turna kuşunun aynı zamanda güzelliği, asaleti, zarafeti, göçü ve suyu temsil edecek türden bir canlı olduğuna sanırım şüphe yoktur. Bu türküleri yakanların tam olarak hangi kasıt ve bağlam ile turna veya diğer mecazları kullandığını bilemeyiz. Ancak şu bir gerçek, özellikle Rakka sürgününün Baraklar üzerinde çok büyük bir etkisi olduğu açıktır. Gerek Rakka iskânı sonucunda Barak Boyu'nun yarısının tekrar Türkistan'a dönmesi ve gerekse o dönem yakılan çoğu türkülerde çöl koşullarından dem vurulması, ayrılıklardan yakınılması, suya hasret çekilen benzetmeler kullanılması ve genelde güzel zamanlara özlem kokan ifadeler geçmesi, Culab iskânın Baraklar için ne kadar meşakkatli ve eziyetli olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla bu türküler, öyle basit bir hamaset, ucuz bir efkarlanma sonucu veya kuru bir aşk acısının tezahürü eserler değildir. Bu ağıtlar, bilfiil yaşanmış acıların ve derinden hissedilen özlemlerin türküye ve feryada dönüşmüş hâlleridir. 

Üst Soyumuz

E-Devlet gerçekten iyi bir hizmet. En son özelliklerinden biri, vatandaşlara alt ve üst soylarını öğrenme imkânı sunması, hakikaten büyük olanak. Her ne kadar tüm geçmiş bütün detayı ile bulunamıyor ama yine de merak edenler için çok güzel ve derli toplu bilgiler veriyor. Bugün ben de sorgulamak için başvurdum ve sonucu gördüm. Genlerimiz, Seydimen (Balaban), Karkamış Çarşı Mahallesi, Alagöz ve Kürep (Gökçeli) kökenli. Aslında sadece Hüfney (Hanifi) dedemizin ve Ummuhan ninemizin atasının ve anasının kaydına ulaşılamaması eksik kaldı. Fakat Bozgeyik olan Ummuhan ninemizin geçmişini, yani Devehöyük Köyü’nü de eklersek her yönden ve köşesinden, en az iki yüz yıldır ve yüzde yüz Barak'tanız işte...

Civelekler ve Bir Anı

Aslında Barak'ta köyleri ilk terk edenler civelekler oldu. Barakeli'nde mülksüz kişilere civelek denirdi. Eskiden köy ahalisinin önemli bir kısmını civelekler oluştururmuş. Tapulu toprakları olmadığı için yöreden en kolay onlar çıktı sanırım. Kimi Nizip'e, kimi Gaziantep'e, kimi de Adana'ya gitti. Daha başka şehirlere gidenler de oldu elbette. Aralarında köydeki şartlara nazaran çok daha başarılı olanlar oldu nitekim. Ancak perişan koşullardan kurtulamayanlar da olmuştur gittikleri yerlerde. Neticede şehre göç edenlerin öncüleri civelekler oldu Barak'ta. Kanaatimce çok fazla seçenekleri yoktu. Tarımın makineleşmesi bir süre sonra mal mülk sahiplerinin ailelerini dahi şehre gitmeye zorlayacaktı. 

Köyümüz Seydimen'den, her şeye ve tüm olumsuzluklara rağmen ısrarla ayrılmayan son bir civelek kaldı, Mehmet Öyke. Allah sağlık ve afiyet versin, güçlü hafızası ile bazı eski anekdotlar açısından benim için bulunmaz adamdır. Mehmet Öyke, köyümüzde uzun yıllar ağaların şoförlüğünü yaptı. İşte ilk çalıştığı kişilerden Süleyman Ağa'nın bir gün traktörüne 'hava yaptırmış', mazotu bitmiş ve yabanda kalmış yani. Köye gelip çekingen bir şekilde ağaya ancak söyleyebilmiş durumu. O da, aşağıda anlattığı üzere, iki biraderinin fazla mazotları olup olmadığına ondan gidip bir göz atmasını istemiş. Mehmet Öyke, araştırmaları sonucunda ağanın küçük kardeşi dedem Hacı Mahmut'un fazla mazotu olduğunu istihbar etmiş. Ağası da gidip bir teneke talep etmesini istemiş. Buradan sonrasını aşağıda Mehmet Öyke anlatıyor.

Yalnız sözü bağlayacağımız nokta şurası; eskiden tüm yoksunluklara rağmen Barak'ta ilişkilerin daha samimi ve sıcak olduğunu vurguluyor Mehmet Öyke.